Görü-yorum

Şahıs Şirketlerinde Ortak Borç Ve Alacakları

SMMM Hıdır Daştan

smmmhidirdastan@gmail.com

Tekdüzen Hesap Planı, 26 Aralık 1992 tarihinde, Resmi Gazetenin mükerrer 21447 sayısında Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 1 Ocak 1994 tarihinden itibaren uygulanması zorunlu tutulan, Tekdüzen Hesap Planı, o günden bu yana ihtiyaçlar dahilinde genişleyerek günümüze ulaşmıştır. 1994 yılından bu yana önceki tebliğlerde yer almayan veya eksiklik görülen hususları gidermek ve günün şartlarına uyum sağlamak amacıyla bir çok defa muhasebe sistemi uygulamaları genel Tebliği (MSUGT) yayımlanmıştır. 

Bir numaralı muhasebe standartları uygulamaları genel Tebliği ile işletmelere 7/A ve 7/B olmak üzere iki farklı maliyet hesapları seçeneği sunulmuştur. 7/A ve 7/B maliyet hesapları seçeneği işletmenin büyüklüğüne göre belirlenmekte olup belli bir büyüklüğün üzerinde olan işletmeler 7/A seçeneğini kullanmaları zorunlu tutulmuştur. Ayrıca 7/A seçeneği kriterlerinin altında kalsa bile 7/Aseçeneğini kullanmak Bilanço Esasına göre defter tutan işletmelerin insiyatifine bırakılmıştır.

Şahıs şirketlerinde ortak alacakları konusuna gelecek olursak, öncelikle defter tutma hadleri bakımında oluşan ayrıma bakmak gerekir. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 176’ncı maddesi defter tutma bakımından tüccarları ikiye ayrmıştır. 1’nci Sınıf Tüccarların Bilanço Esasına göre, 2’nci Sınıf Tüccarların ise İşletme Hesabı Esasına göre defter tutacakları belirtilmiştir. İşletme hesabına göre tutulan kayıtlarda her yıl güncellenen hadler ertesi yıl için belirleyici olmakla birlikte bu hadleri aşan tüccarlar kayıtlarını bilanço esasına göre tutmakla mükelleftirler. İşletme defteri; Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) göre ikinci sınıf tacirlerin ekonomik faaliyetlerini izledikleri gelir ve giderleri tek taraflı kayıt sistemine göre tuttukları ve ayrı ayrı takip ettikleri defterlerdir

Sermaye şirketlerinde sermaye hareketleri tescile tabidir oysaki şahıs şirketlerinde sermaye bilanço oluşturulurken belirlenir ve tescile tabi olmadan kayıt altına alınır. Bu durum ortak alacaklarının izahı bakımından son derece önemlidir zira ortak alacağı şirket sahibi olunması hasebiyle bir nevi sermaye etkisi gösterir. Sermaye şirketlerinde alacak hüvviyetinde ve Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklarda bulunan bu tutar özvarlık dengesi bakımından olumsuzluk teşkil eder. Bu bakımdan dönem içerisinde 510 hesap kullanıma açılırsa yerinde olacaktır.

Şahıs şirketlerinde işletme hesabında olduğu gibi bilanço esasına tutulan defterlerde de şirket, ortak merkezli olup esas kasa, esas alacaklı ya da borçlu her daim ortaktır. Sermaye şirketleri gibi bilanço esasına göre defter tutulan Şahıs firmalarında işletme sahibini ortak olarak değil işletmenin sahibi olarak değerlendirmek gerekir. Bu bakımdan işletmeye verilen ya da işletmeden çekilen tutarların her ne kadar bilanço esasına göre de tutulsa da Tek Düzen Hesap Planına uygunluk bakımından bu hesapları kullanmaması gerektiği görüşündeyiz.  

Sermaye şirketlerindeki ortak ya da ortaklar Şahıs şirtketlerindeki işletmenin sahibi olan ortak aynı değerlendirilemez. Bir taraftan tüzel kişilik ve onun varlığına sebep tüzel ve/veya gerçek kişiliğin ortaklığı ve bir taraftan da gerçek kişinin sahibi olduğu ve onunla birlikte yaşamını sürdüren ayrı bir tüzel kişiliği olmayan işletme. Kanaatimizce Bilanço esasına göre kayıt tutan Şahıs Şirketlerinde ortaklar işletme için verdikleri borçları 331 Ortaklara Borçlar Hesabı yerine Kamu Gözetim Kurumunun (KGK) Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı taslağında da bahsi geçen ve Özkaynakların altında henüz kullanılmayan 510 sayılı hesap kullanılabilir. “510 İşletme Sahiplerinin İlave Sermaye Katkıları” adı altında kullanılacak bu hesap işletmenin yegane sahibi olan kişiyi ifade etmekle beraber işletmenin finansal yapısına katkı sağlayan ve sermaye şirketlerindeki ortakların fonksiyonunu yerine getirebilecektir. Alacak karakterli bu hesap bilanço esasına göre kayıt tutulan Şahıs şirketlerinde dönem sonlarında Kasa ve Bankalar hesapları ile kapatılmalıdır. Yine aynı şekilde ortağa dönem içerisinde yapılan ödemelerin de 131 Ortaklardan Alacaklar Hesabı yerine Tek Düzen Hesap Planına eklenecek (-) karakterli 5 Özkaynaklar hesabı alt kırılımına örneğin “511 İşletme Sahiplerine Sermayeden Ödemeler” adı altında eklenecek hesap kullanılabilir. Borç karakterli bu hesap bilanço esasına göre kayıt tutulan Şahıs şirketlerinde dönem sonlarında Kasa ve Bankalar hesapları ile kapatılmalıdır.