Kobi Gerçeğinde Kümelenme ve Önemi
Karadağ: Çoķ keyifli ve yararlı olduğunu düşündüğüm bir program oldu.
Sevgili Çetin Ünsalan ve ST Endüstri Radyo çalışanlarına çok teşekkürler. Dinleyemeyenler için podcast haftaya bu gün.
Kümelenme Nedir?
Aynı ya da benzer iş kolunda faaliyet
gösteren, coğrafi olarak birbirine yakın, birbirleriyle işbirliği ve rekabet
halinde olan üretici firmalar ve onları destekleyici firma ve kurumların bir
araya geldiği bir çalışma modelidir.
Neden kümelenmeli?
En temel nedeni, ülkelerin artan
dış rekabet baskısı altında sadece ucuz işgücü ile ayakta kalmanın günden güne
zorlaşıyor olmasıdır.
Küme nasıl oluşturulur?
1. Küme Analizi: Var olan durumun
saptanması,
2. Küme Geliştirme: Kümenin
oluşumu ve rekabet gücünün geliştirilmesi,
3. Olgunlaşma: Kümenin oluşumunu
tamamladıktan sonra sürdürülebilir konuma gelme süreci.
Etkileri nedir?
kümelenmeler, sektörler ve şirketler üzerinde 4 şekilde
etkide bulunur.
Bunlar:
1. Kümelenme şirketlerinin verimlilik düzeyinde dengeli bir
artış,
2. Verimliliğin yoğun bir şekilde artması için ön şartları
yaratma,
3. Kümelenme şirketlerinin inovasyon kabiliyetleri ve
girişimcilik düzeylerinde artış,
4. Yeni iş kollarının, hizmetlerin, şirketlerin ve özellikle
de bunların inovasyon potansiyellerinin oluşması ve gelişmesinde teşviktir.
Dünyadaki başarılı kümelenmelere bakıldığında, bunların
çoğunluğunun üç unsurdan oluştuğu görülmektedir:
1. Pazarda güç sahibi ve teknoloji lideri olan uluslararası
aktif firmalar,
2. Tedarikçiler ya da tamamlayıcı işletmeler (Genellikle
KOBİ’ler),
3. Yenilikçi ve dinamik bilgiye
dayalı uzmanlar (Araştırma faaliyetleri, gelişmiş eğitim kurumları, bilişim
teknolojisi uzmanları, vb.).
Burada karşılıklı bir etkileşim
var. Bir kere uluslararası alanda güçlü firmalar olmalı ki yurtdışına
ulaşılabilsin. İkincisi tedarikçiler yani KOBİ’ler. Üçüncüsü de yenilikçi ve dinamik
bilgiye sahip uzman yapılar. Bu üç yapı birbirini etkileyip geliştirebiliyor.
Mesela ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemi olan bir ana sanayi firması
tedarikçilerini de buna zorlayabiliyor. Böylece tedarikçilerinin de kendilerini
geliştirmelerini sağlayabiliyor.
Genel olarak yararları nelerdir?
Gelişmekte olan ülkeler için sürdürülebilir
bir rekabet avantajı sağlamada kümelenmelerin önemli getiriler yaratması
önemlidir. Bu konudaki teorik ve pratik
sonuçlarının başarı sinyalleri vermesi, kümelenmeleri yeni yüzyılın rekabet
avantajı olarak değerlendirme gereğini doğuruyor.
Güçlü ekonomilere sahip ülkelerin
rekabetçi sektörlere sahip olduklarını biliyoruz.
En rasyonel ve en etkin kümelenmeler, rekabetçi
piyasaların en fazla geliştiği ülkelerde ortaya çıkıyor.
Şimdi belirli başlıklar altında Kümelenmeye bakalım:
KÜMELENME VE REKABET
·
Üretkenliği artırarak verimlilik artışları
sağlar.
• İnovatif faaliyetleri ve
sonuçta yeni ürün ve süreçleri ortaya çıkarır.
• Modern bilgi ve teknolojiye
ulaşımı kolaylaştırarak maliyeti azaltır.
• Kalifiye elemanların aynı çatı
altında toplanmasını sağlayarak işletme maliyetlerinin düşmesine yardımcı olur.
• Yerel tedarikçilerin kullanımı
ile maliyetler düşer.
• Pazar, teknoloji, rekabet
bilgileri aynı çatı altında toplanır.
• Sanayi, üniversite, devlet ve
sivil savunma kuruluşlarını bir araya toplayarak işbirliğini güçlendirir.
• Yeni iş alanlarını ve istihdamı
destekler.
• Şirketler üzerindeki çeşitli
riskleri azaltır.
KÜMELENME VE VERİMLİLİK
Kümelenmiş işletme ve sektörlerin
verimliliğinin, genellikle kümelenmemiş olanlardan daha yüksek olduğu bilinen
bir gerçektir. Bunun sebeplerini birkaç alt başlıkla açıklayalım.
• Kümelenmiş şirketlerin münferit
şirketlere göre özel bilgilere ulaşması çok daha fazla ve kolaydır. (Tüketici
hizmetleri ve karar alma süreçleri daha hızlı ve iyi çalışır.)
• Kümelenmiş şirketler münferit
şirketlerden daha fazla kar elde etmeye meyillidirler. (Finansal kabiliyetleri
yüksektir.)
• Kümelenmiş şirketler münferit
şirketlerden daha kolay ve daha uygun şartlarla kalifiye işgücüne ulaşabilir ve
sahip olabilirler. (Eğitim programlarıyla personellerini kendileri
eğitebilirler.)
• Kümelenmiş şirketler kamusal
mal ve hizmetlere münferit şirketlerden daha kolay ve daha az maliyetle
ulaşabilirler. (Üniversiteler, Araştırma Kurumları gibi.)
• Kümelenmiş şirketler münferit
şirketlere göre yeni pazarlara daha kolay girip daha hızlı adapte olabilirler.
• Kümelenmiş şirketlerin ürünleri
aynı kalitede üretilmiş standart ürünlerdir. Bu durum kümelenme içerisinde tam
rekabet şartlarını güçlendirerek fiyat artışlarına engel olur ve haksız
rekabeti önleyerek
verimliliği ve etkinliği artırır.
Ama münferit şirketler bu standartların dışında kalacağından rekabetin dışına
itilecek ve verimlilik elde etmeleri böyle bir yapıda zorlaşacaktır.
• Kümelenmiş şirketler münferit
şirketlere kıyasla birbirleriyle daha sıkı bir diyalog içerisindedirler. Bu
yapı tedarikçilerin asılsız bir şekilde fiyatları artırmalarına engel olur.
Sonuçta hammadde kaynaklarında da kümelenmiş şirketler verimlilik elde etmiş ve
bunu rekabet güçlerine ilave etmiş olurlar.
Tüm bu kriterler kümelenme
içerisinde yer alan firmaların verimlilik kabiliyetini yükselterek, iç ve dış
pazarlarda rekabet güçlerinin artmasına ve rekabet üstünlüğü elde etmelerine
imkan tanır.
KÜMELENME VE İNOVASYON
İnovasyon yeni ekonomik yapının
olmazsa olmazı. Yeni ekonomik düzen tüm dünya ekonomilerini sürdürülebilir bir
rekabet avantajı ve sürdürülebilir bir büyüme için inovatif olmaya zorlamakta.
Fakat inovasyon süreci alabildiğine maliyetli ve bir o kadar da riskli bir
süreçtir. Bu yüksek maliyet ve risk, dar sermayeli şirket ve ülkeleri oldukça
zorluyor, onları küresel sistemin dışına itmeye çalışıyor.
Kümelenmelerde iletişim ve bilgi
ağları çok geniş ve etkin bir yapıya sahiptir.
Çalışanların kabiliyet ve
verimlilikleri bu güçlü ağlar sayesinde artar. Bu yapılanma ise kümelenmeleri
inovatif anlamda güçlü kılar. İnovasyonlarda genellikle yeni ya da modifiye
edilmiş mal ve hizmetler ön plana çıkar. Bu durum, sadece AR-GE kümelenmeleri
için değil, aynı zamanda geleneksel tüm kümelenmeler için geçerlidir.
KÜMELENME VE GİRİŞİMCİLİK
Kümelenmeler yeni iş sahalarının
gelişmesini teşvik eder. Özellikle kümelenmiş şirketler içerisinde istihdam
edilmiş insanlar, kümelenme içerisindeki üretim boşluklarını dışarıda kalanlara
göre daha iyi tanımlama ve değerlendirme şansına sahiptirler. Hatta
tanımlamakla da kalmayıp, bu boşluklarda yeni iş sahalarını oluşturucu girişim
faaliyetlerinde bizzat bulunurlar.
KÜMELENME VE KOBİ’LER
KOBİ’lerin sadece kuruldukları
yörede değil, ulusal ve uluslararası pazarlarda da rekabet avantajı elde
edebilmeleri, üretimlerini sürdürülebilir kılmaları için yapmak zorunda
oldukları işlerden önemlileri, farklı olmak, şeffaf olmak, çağın gerçeklerini
kabul ederek bu gerçeklere hızlı bir şekilde adapte olmak olarak karşımıza
çıkıyor. Küçük bir işletmeyseniz ve büyümek, hatta kurumsallaşmak istiyorsanız,
tek başına gerçekleştireceğiniz çabalar çok fazla sonuç veremiyor.
Bu nedenle günümüzde;
KOBİ’leri aynı amaç altında
birlikte hareket etmeye yönlendirecek bir yapılanmaya ihtiyacı olduğu gözlenmektedir.
Bu yapılanmanın ise kümelenme olduğu konusunda görüş birliği bulunuyor.
Kümelenmelerin KOBİ ve tüm
işletmeler için ekonomik fayda yarattığı yadsınamaz bir gerçek olmakla
birlikte, kümelenme oluşturmanın önünde birtakım engellerin de olduğu bir diğer
gerçektir.
Bu engeller:
• Ortak işletmelerin yapısal ve kültürel uyumsuzluğu,
• Ortaklık için gereken yasal veya finansal imkanların
yetersizliği,
• Girişimci ruhun veya yetkinliğin eksikliği,
• Ortaklar ve ilgili kurumlar arasındaki güven eksikliği,
• Ortaklar hakkında bilgi eksikliği,
• Ortakların ve çalışanların katılımının sağlanamaması,
• İnformal iletişim ağının oluşturulamaması,
• Gerçekçi olmayan beklentiler.
Kümelenmelerin günümüzde hem
KOBİ’ler, hem de ulusal tüm şirketler için bir ekonomi politikası olarak
görülmesi gerektiği açıktır. Bu düşünceyle kümelenmeleri destekleyecek bir
ekonomi politikasının hangi alanlara yönelmesi gerektiğini şu şekilde özetlemek
mümkündür.
İş Çevresi, İşgücü Eğitimi, Bilim
ve Teknoloji Yatırımı, Standartlar Oluşturma, Doğal Kaynakların Korunması,
Altyapının İyileştirilmesi, Bilgi Hızı ve İhracat Teşvikleri.
Kümelenme artık Bölgesel Kalkınma
Modeli olarak da algılanıyor ve ona göre karşılıklı pozisyonlar alınıyor. Buna
örnek olarak Anadolu Kümeleri İş birliği Platformu’nu gösterebilirim.
AKİP aşağıda belirtilen ileri
hedefler doğrultusunda faaliyetlerini sürdürüyor. Çok da iyi yapıyor;
Bölgesel kalkınma modeli olan
kümelenme çalışmaları hakkında farkındalık yaratmak, bu çalışmaları Türkiye’de
yaygınlaştırmak ve geliştirmek,
Merkezi otoriteler, yerel
otoriteler ve üniversiteler ile ilişkilerin geliştirilmesine destek vermek,
Kümeler ve küme girişimleri
arasında koordinasyonu sağlamak, bilgi ve deneyimleri paylaşmak ve yeni
kümelerin gelişimini teşvik etmek ve bu kümelere destek olmak,
Kümeler arası iş birliklerini, iş
ortaklıklarını artırmak, ortak projeleri geliştirmek, sunmak ve yürütmek,
Uluslararası iş birliği ağı ve
platformlarında etkin yer almak ve kümelerin uluslararası tanıtımını yaparak
küresel değer ve tedarik zincirlerine eklenmesini sağlamak,
Ulusal kümelenme politikası ile
destek modellerinin geliştirilmesi ve uygulanmasına katkı vermek.
Bu sadece bir örnek ve daha
birçok organizasyondan söz edilebilir.
Rekabetçi ekonomik kümelenmelerin iyi tanımlanmış coğrafik
bir alanda kendiliğinden biçimlenen yığılmalar olduğu düşünülebilir. Fakat
sektörel çerçevede rekabet avantajı elde edebilmeleri ve tam anlamıyla
yoğunlaşmayı sağlayabilmeleri için bu kümelenmelerin oluşumunun hükümetler
tarafından da desteklenmesine ihtiyaç olduğu bir gerçektir.
Ticaret Bakanlığı nın bu konuda çok verimli destekleri var.
Pazara Giriş Proje Hazırlama Desteği, Yurt Dışı Pazar
Araştırma Desteği, Yurt Dışı Marka Tescil Desteği, Pazara Giriş Belgesi Desteği,
Küresel Tedarik Zinciri Desteği, Eximbank Destekleri, Pazara Giriş Rapor
Desteği, Sektörel Ticaret Heyeti Ve Alım Heyeti Desteği, Sanal Ticaret Heyeti
Desteği, Uluslararası Rekabetin Geliştirilmesi Projesi Desteği, İhracat
Konsorsiyumu Desteği.
Bu destekler konusunda bakanlık sayfalarından rahatlıkla
bilgi alınabilir.
Arzu edenler bilgi@istanbultosyov.org
adresine yazarak Derneğimiz uzmanlarından da ayrıntılı bilgi alabilirler.