Dolayısıyla, sosyal güvenlikte işveren sayılmada en önemli unsur 4/a ve 4/c kapsamında sigortalı sayılan kişileri çalıştırmak olduğundan, bu nitelikte birini çalıştırmayan kişiler, sosyal güvenlik yönünden işveren olarak kabul edilmemektedir.

İşveren kadar, işveren vekilinin kim olduğu konusu iş hukuku, sosyal güvenlik, iş sağlığı ve güvenliği yönünden de önem taşımaktadır.  

Zira, işverene getirilmiş olan yükümlülüklerden işveren vekilleri de sorumlu tutulmaktadır.  

Genel olarak işveren vekili, işveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kişileri ifade etmektedir.

5510 sayılı Kanun’un 12. Maddesinde, işveren adına ve hesabına, işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse işveren vekili olarak tanımlanmış ve Kanunda geçen işveren deyiminin, işveren vekilini de kapsadığı belirtilmiştir.

Yine, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 2. maddesinde, “İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur. Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmaz." hükmüne yer verilmiştir.

Bir kişinin sosyal güvenlik mevzuatı kapsamında işveren vekili olarak sorumlu tutulabilmesi için bazı unsurların bulunması gerekmektedir.

Buna göre, sosyal güvenlik yönünden işveren vekili sayılmak için işin veya görülen hizmetin bütününü yönetmek ve işveren ad ve hesabına hareket etmek unsurlarının birleşmesi gerekmektedir.

Buna göre, işin bütününü yönetmek koşulu gerektiğinden uygulamada gerekli görevlendirme yapılması halinde bir fabrikanın genel müdürü işveren vekili sayılabilecekken, aynı fabrikanın pazarlama, insan kaynakları, üretim birimlerinin olması ve her birimin ayrı müdürünün olması halinde, söz konusu birim müdürleri işveren vekili sayılmayacaktır.

İşveren vekili, sosyal güvenlik yönünden kanunda belirtilen yükümlülüklerinden dolayı işveren ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulmaktadır.

- İşyeri açılışının süresinde yapılması

- Sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmesi

- Aylık prim ve hizmet belgelerinin zamanında ve doğru bildirilmesi

- Sigorta primlerin süresinde ödenmesi

- İş kazası ve meslek hastalıklarının SGK’ya bildirilmesi

- İşyeri kayıtlarının denetime hazır tutulması

Bu yükümlülüklerin ihlal edilmesi halinde, yalnızca işveren değil, bu işlemleri ihmal eden/yerine getirmeyen işveren vekilleri de müteselsilen sorumlu tutulabilecektir.

Örneğin; işveren vekili ödenmeyen prim borcu ve buna bağlı olan borçlardan tıpkı işveren gibi sorumlu olacaktır. Yine, iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında yerine getirilmemiş olan iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerinden işveren ile birlikte işveren vekili de sorumlu olacaktır.

Diğer taraftan, işverenin aynı anda birden çok kişiye çeşitli konularda vekâlet vermesi mümkündür.

Vekâlet verilen bu kişilerden biri işveren vekili olarak atanabileceği gibi, bu kişiler dışında başka bir kişinin de işveren vekili olarak görevlendirilmesi mümkündür.

Bu durumda, işverenin herhangi bir işi kendi adına yerine getirmesi için vekâletle yetkilendirdiği her kişi işveren vekili olarak kabul edilmemektir. Sorumluluk yönünden işveren vekiline işveren tarafından verilen temsil yetkisinin; işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev almayı da kapsaması gerekmektedir.

Yönetimde bir görev verilmemiş ise, salt temsil yetkisi verilen kişiler sosyal güvenlikte işveren vekili olarak kabul edilememektedir.

Örneğin; işveren bir işçisine, muhasebecisine ya da herhangi bir kişiye sadece bankadan para çekme, e-Sigorta kullanıcı kodu ve şifresi alma ve kullanma veya noterde işlem yapma vb. gibi verilen vekâletname tek başına o kişiyi “işveren vekili” yapamayacaktır.

Sosyal güvenlik yönünden işveren vekili, işveren adına ve hesabına, işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse olduğundan, gerçek veya tüzel kişi bir işverenin aynı vergi/T.C. numarası adı altında 5510 sayılı Kanun kapsamında birden fazla işyeri bulunması halinde her bir işyerinin sorumlusu işveren vekili olarak kabul edilememekte, işveren adına tescilli bütün işyerlerinden sorumlu olan kişi işveren vekili olarak kabul edilmektedir.

Örneğin, X bankasının Türkiye genelinde ayrı ayrı tescil edilmiş her şubesinin müdürü işveren vekili olmayıp, X Bankasının yönetim kurulunca işveren vekili olarak yetkilendirilmiş kişisi, yetkilendirilen kişi yoksa genel müdürü veya yönetim kurulu başkanı işveren vekili olarak kabul edilecektir.

Sosyal güvenlikte işverenlere pek çok yükümlülük ve bu yükümlülüklere uyulmaması halinde de idari ve mali yaptırımlar öngörülmüştür. Ayrıca, diğer kamu düzenlemelerinden farklı olarak sosyal güvenlikte zamanaşımı süresi daha uzun (10 yıl) belirlenmiştir.

Dolayısıyla, işveren vekilleri sosyal güvenlik yükümlülüklerinden dolayı işveren ile birlikte sorumlu olduğundan, yerine getirilmeyen yükümlülüklerden dolayı işverenle birlikte kendisi de hukuki, mali ve cezai yaptırımlarla karşılaşabilecektir.

Örneğin; işveren vekili yetkisi olan Yönetim Kurulu Başkanı, Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcısı gibi üst düzey yöneticiler görev yaptıkları dönemlerdeki sosyal güvenlik borç ve cezalarından işveren ile birlikte şahsi mal varlıklarıyla sorumlu tutulmaktadır. Bu sorumluluk işten ayrıldıktan sonra da zamanaşımı süresince devam etmektedir.

Dolayısıyla, işveren vekili konumundaki kişilerin, görev yaptıkları sürede şirketin/işyerlerinin herhangi bir sosyal güvenlik riskinin olmadığı konusuna dikkat etmeleri önemlidir.

Sonuç olarak; işveren vekilliği, yalnızca yönetimsel bir konum olmayıp, aynı zamanda ciddi hukuki ve cezai sorumluluklar içeren bir statüdür. Sosyal güvenlik hukuku açısından ise işveren vekilleri, işverenle birlikte müteselsil sorumluluk taşıdıklarından bu görevi üstlenen kişilerin, yetki alanlarını ve sorumluluklarını iyi bilmeleri, mevzuat değişikliklerini yakından takip etmeleri ve yükümlülüklerini titizlikle yerine getirmelerinde fayda vardır. (Ekonomim)