Hem faize karşıyız hem de ayda 110 milyar TL faiz ödüyoruz!
Nedim Türkmen
Hazine ve Maliye Bakanlığı, internet sitesinde 2024 yılı Ocak-Kasım bütçe gerçekleşmelerini açıkladı. 2024 yılı Ocak-Kasım döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre %74.7 oranında artarak 9 trilyon 70 milyar 221 milyon TL, bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre %67.2 oranında artarak 7 trilyon 793 milyar 286 milyon TL ve bütçe açığı 1 trilyon 276 milyar 935 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, faiz dışı bütçe giderleri 7 trilyon 875 milyar 18 milyon TL ve faiz dışı açık ise 81 milyar 733 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Merkezi yönetim bütçesi 2023 yılı Ocak-Kasım döneminde 532 milyar 436 milyon TL açık vermiş iken, 2024 yılı Ocak-Kasım döneminde 1 trilyon 276 milyar 935 milyon TL açık verdi. 2024 yılı için öngörülen bütçe açığı 2 trilyon 652 milyar TL idi, dolayısıyla hedefin altında bir bütçe açığı gerçekleşecekmiş gibi görünse de, geçen yıl olduğu gibi bu yıl da başta sermaye transfer harcamaları olmak üzere son ayda tahakkuklar yapılınca bütçe açığı devasa bir boyuta ulaşacak.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre; 2024 yılı Kasım ayında merkezi yönetim bütçe giderleri geçen yılın aynı ayına göre %42.5 oranında artarak 956 milyar 105 milyon TL, bütçe gelirleri ise geçen yılın aynı ayına göre %25.8 oranında artarak 939 milyar 460 milyon TL ve bütçe açığı 16 milyar 646 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, faiz dışı bütçe giderleri 809 milyar 808 milyon TL ve faiz dışı açık ise 129 milyar 652 milyon TL oldu. 2024 yılında merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 11 trilyon 89 milyar 37 milyon TL ödenekten Kasım ayında 956 milyar 105 milyon TL gider gerçekleştirilmiştir.
ÖDENEKLER AŞILDI BÜTÇE DİSİPLİNİNİ KİM SAĞLAYACAK?
Merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 11 trilyon 89 milyar 37 milyon TL ödeneğin 11 ayda 9 trilyon 70 milyar 221 milyon TL’si yani %81.8’i kullanılmış oldu. İlk 11 ayda bütçe giderleri %74.7 artarken, gelirlerinin %67.2 arttı. Ekonomik sınıflandırma bazında bütçe gerçekleşmeleri, aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Bu giderlerin dağılımına baktığımızda; Ocak-Kasım 2024 döneminde yapılan her 100 TL’lik gider aşağıdaki harcama kalemlerine belirtilen yüzdeler ile dağıtılmıştır.
- Cari Transferler %37.9
- Personel Giderleri %27.5
- Faiz Giderleri %13.2
- SGK Devlet Primi Giderleri %3.4
Mal ve Hizmet Alım Giderleri %6.6
- Borç Verme %2.8
- Sermaye Giderleri %8
- Sermaye Transferleri %0.8
2024 yılının Ocak-Kasım döneminde giderlerinin iki büyük kalemini personel giderleri ve cari transferler oluşturdu. Cari transferler geçen yılın aynı dönemine göre %66.4 artarak 2.064.049 milyon TL’den 3.433.711 milyon TL’ye yükselerek toplam giderlerin %37.9’unu ve personel giderleri ise geçen yılın aynı dönemine göre %102.5 artarak 1.230.529 milyon TL’den 2.492.041 milyon TL’ye yükselerek giderlerin %27.5’ini ve oluşturdu. Personel giderlerinde yılın son ayı için kalan ödenek sadece 61 milyar 454 milyon TL’dir. Son 3 ayın personel gideri ortalaması 243 milyar TL olduğuna göre; personel gideri ödeneğinin yaklaşık 200 milyar TL aşılacağı aylar önce köşemde yazdığım gibi gerçekleşiyor. Bütçe giderlerinde kasım ayında önceki yılın aynı dönemine göre %42.5 artış yaşanmıştır. En yüksek oransal artış %81.8 ile personel giderleri ve %74.5 ile SGK primi giderinde yaşanırken, en yüksek kalemler 343 milyar 188 milyon TL ile cari transferler ve 243 milyar 730 milyon TL ile personel giderlerinde olmuştur.
Cari transferlerde yıllık artış kasım ayında %44.6 oldu. KİT görevlendirme kalemi kasım ayında 45.7 milyar TL olarak gerçekleşti. On bir ay sonra ilk kez kasım ayında olmak üzere Hazine’den doğalgaz ithalatında ödemeleri yapan kurum olan BOTAŞ’a toplam 29.0 milyar TL aktarıldı. Cari transfer harcamaları altında Elektrik Üretim AŞ ’ye 14.9 milyar TL aktarılırken, yılbaşından bu yana toplam 198.4 milyar TL aktarılmış oldu. Ayrıca 1.7 milyar TL, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu’na transfer edildi.
Deprem harcamalarının da içinde yer aldığı (Gayrimenkul Sermaye Üretim Harcamaları) sermaye giderleri yıllık bazda %32 artarak 88.3 milyar TL’ye yükseldi.
Tasarruf tedbirlerini 2025 yılına bırakan iktidar, 2024 yılında temsil ve tanıtma için ayrılan 1.9 milyar TL ödeneğin 11 ayda 2.2 milyar TL olmasına büyük bir keyifle katkı sundu.
Faiz giderleri, kasım ayında yıllık %54.6 artarak 146 milyar 298 milyon TL ve ocak-kasım döneminde ise %89 artışla 1 trilyon 195 milyar 202 milyon TL oldu.
Ocak-Kasım 2023 döneminde 632 milyar 282 milyon TL faiz yükümüz bu yılın aynı döneminde 1 trilyon 195 milyar 202 milyon TL’ye ulaşmış. Yani kamu bütçesinden yapılan her 100 TL harcamanın 13 TL’si faize gitmiş. Faiz gideri için ayrılan 1.254 milyar TL’den kalan ödenek 58 milyar 798 milyon TL, son 3 ayın borç faiz gideri ortalaması 144 milyar TL olduğuna göre borç faiz gideri ödeneğinin 80 milyar TL fazla gerçekleşeceği anlaşılıyor.
Her ay bütçe açıklandıktan sonra yaptığım değerlendirmeyi, sondan bir önceki ay ile ilgili de yukarıda da yaptım. Tablo değişmiyor. Tüketiciler, enflasyonunda etkisiyle rekor vergiler ödüyor ama bu vergiler bütçe giderlerine yetişemiyor. Devlet mirasyedi gibi harcamaya devam ediyor. Her 5 TL verginin 1 TL’si faize gidiyor. İstihdam deposuna dönüştürülen kamunun maaş ve prim maliyetinden oluşan personel giderleri, toplam bütçe giderlerinin %41.6’sına ulaşmış durumda.(Sözcü)