Bitcoin /Kripto Varlıkların Ve Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları Kanunlarına Kavuşuyor
Emine BÜYÜKBALKAN
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
KGK Bağımsız Denetçi
Bitcoin yada kripto varlık işlemlerini 2012 yılından itibaren duymaya başladık. Sadece ülkemizde değil dünyanın gelişmiş ülkelerinde bile Dijital varlıkların ne anlama geldiğini birçok kişi bilmiyordu.
Finans dünyası yeni bir enstrümanla tanışmış, dijital varlıklar, veri madenciliği kelimeleri, konuşulmaya, yazılmaya ve yoğun bir şekilde tartışılmaya başlandığı günlerde bu konu artık hayatımızın bir parçası olduğu birçok kişi tarafından kabul edilmesine rağmen devletler yasal mevzuat içine almakta ağır kaldılar. (1) Tam tersi; Başta ABD olmak üzere birçok ülke para transferlerin ve alım satımların vergi dışı olduğunu söyleyerek engellemeler getirmeye çalıştı ama ilgi ve talep yine bitmedi.
Yurtdışı varlık yöneticileri üzerinden kripto varlıklar (Bitcoin yada diğer coinler) alım/satım işlemleri yoğun bir şekilde yapıldığından ve bu işlemleri bilen yerli girişimcilerde faaliyet göstermeye başlamış olmalarına rağmen yetkili kurumlar yasal mevzuatı maalesef çıkarmadılar. Bugün dünya genelinde yasal mevzuat oluşturulmuş ve kripto para borsalarının lisanslanması, kuruluş süreçleri, denetimi, izlenmesi ve tabi olduğu kurumlara ilişkin oluşturulan düzenlemeler de yapılmıştır.
Kripto varlıklar Dünya finans piyasalarında işlem görürken ülkemizde de BDDK 23 Kasım 2013 tarihinde yayınladığı bildiri ile;
“Herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de söz konusu Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi mümkün görülmemektedir. Diğer taraftan, Bitcoin ve benzeri sanal paralar ile gerçekleştirilen işlemlerde tarafların kimliklerinin bilinmemesi, söz konusu sanal paraların yasadışı faaliyetlerde kullanılması için uygun bir ortam yaratmaktadır. Ayrıca Bitcoin, piyasa değerinin aşırı oynak olabilmesi, dijital cüzdanların çalınabilmesi, kaybolabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz olarak kullanılabilmesi gibi risklerin yanı sıra yapılan işlemlerin geri döndürülemez olmasından dolayı operasyonel hatalardan ya da kötü niyetli satıcıların suiistimalinden kaynaklı risklere de açıktır.’’ diyerek açık tavrını koymuştur.
Aradan uzun zaman geçmesine rağmen TC Merkez Bankası’nın tavrında bir değişiklik olmadığını 16.04.2021 Tarih ve 31456 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’te(2) görmekteyiz.
‘’Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına dair’’ Merkez Bankası tarafından yayınlanan yönetmelik gelişen dünyayı anlamakta zorluk çektiğimizin en açık örneğini oluşturduğu kanısındayım.
Ancak Sermaye Piyasası Kurumu yayınladığı raporlarla kripto varlıklara ılımlı bakarak; ‘’Bitcoin; bankaların, aracı kurumların, otoritelerin ve hükümetlerin denetim ve düzenlemelerinden, her türlü işlem masraflarından ve kısıtlamalarından uzaktır. Kişilere finansal özgürlük sağlar. Bitcoin’in geleneksel ödeme aracı olan banknot veya dijital paraların yerini alması, günden güne artmaktadır. Sistem ne kadar yaygınlaşırsa, o kadar güvenli ve spekülasyonlara dayanıklı olacaktır.
Bitcoin’le beraber duyurulan Blok-Zincir Teknolojisi ise, güvenilir bir aracıya ihtiyaç duyulan tüm hizmetlerde kullanılabilecek bir teknolojik çözümdür. Blok-Zincir, Bitcoin’in başarısına da endeksli değildir.
Bitcoin ve onun getirdiği teknolojilerin, kullanım alanı ve yaygınlığı gün geçtikçe artmaktadır, bunun karşısında ise hükümetler Bitcoin’e karşı olumlu bir endişe halindedirler.
Ülkemizin de, tüm dünya devletleriyle birlikte, Bitcoin'i olumlu bir endişelilikle izlemesinin uygun olacağı düşünülmektedir. Tüm riskleri değerlendirilerek, teşvik edici düzenlemeler yapılırsa, Bitcoin pazarından gelir elde etmemiz de mümkün olabilir.” (3) Diyerek Kripto varlıklara olumlu bakışını ortaya koymuş, “Bitcoin borsasının kurulması” gibi öncü bir düşünceyi de paylaşmıştır.
Teknoloji şirketi adı altında kurulan bu şirketler kripto para alım/satımdan kaynaklanan nakit işlemlerini bankalar aracılığıyla yapmak zorunda olduklarından, her yıl Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesi (Anti-Money Laundering (AML) prosedürleri gereği yapılan hukuki düzenlemeler nedeniyle yayınlanan T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlı “Şüpheli İşlemler Bildirim Rehberi’ni bankalara göndererek kripto varlık alım satımı yapanların hesapları bankalar tarafından MASAK’a bildirilmektedir. (4) Ancak yasak olmasına rağmen birçok kişi kripto varlık alım ve satımına devam etmiştir. Devletin bu alandaki vergi kayıp ve kaçağı oldukça büyük olmasının yanı sıra, sahipsiz kalan küçük yatırımcı büyük zarar görmüştür.
Türkiye’de Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbir Hakkında Yönetmelik ile ilk kez “kripto varlık hizmet sağlayıcı” tanımı yapılmıştır. Halihazırda ülkemizde kripto varlık hizmet sağlayıcı ya da kripto varlıklara ilişkin hukuki düzenleme bulunmasa da, bu yönetmelik ile AML kapsamında düzenleme yapılmış ve bu kapsamda faaliyette olan ancak hukuki bir düzenlemeye tabi olmayan kripto para borsalarının takip edilmesi amaçlanmıştır. Bu yönetmeliğe ek olarak MASAK tarafından 4 Mayıs 2021 tarihli Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Uygulama Rehberi yayınlanmıştır. (5)
Bu düzenlemelerin yanı sıra, 25.10.2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı yıllık programı kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan programda dijital varlıklara ilişkin mevzuat çalışmaları gündeme alınmış olup, ilgili mevzuat çalışmasının Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu ile ilgili diğer tüm kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülerek 2024 yılı içerisinde tamamlanması hedeflenmektedir. Hazırlanan “Sermaye Piyasası Kanunu’nda Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların Düzenlenmesine dair Değişiklik Taslağı” konuyla ilgili olanları sevindirdiğine eminim.
Bu kanun tasarısın birinci maddesi ile cüzdan, kripto varlık, kripto para alım satım platformu, Kripto varlık hizmet sağlayıcı ve Kripto varlık saklama hizmeti tanımları açıklanmıştır. Kripto varlıklarla ilgili İzinleri ve usul esaslarını belirleme yetkisi Sermaye Piyasası Kurumunda olup,
6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile tasarı hazırlanmış ve 6362 sayılı kanunun 3 üncü maddesine bentler eklenmiştir.
Eklenen Madde 1’ bakacak olursak;
“aa) Cüzdan: Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji üzerindeki kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları,
bb) Kripto varlık: Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıkları,
cc) Kripto varlık alım satım platformu (Platform): Kripto varlık alım satım işlemlerinin gerçekleştirildiği kuruluşları,
çç) Kripto varlık hizmet sağlayıcı: Kripto varlık alım satım platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş kuruluşları,
dd) Kripto varlık saklama hizmeti: Kripto varlık alım satım platformları müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını ve Kurulca belirlenecek diğer saklama hizmetlerini ifade etmektedir.
Kanun Tasarısında mevcut Kripto varlıklara ait düzenleme yapılmasının yanı sıra gelecekte de oluşabilecek teknolojiden ayrıştırılamayan varlıkları da düzenleme yetkisini 3 Madde de “Kurul, dağıtık defter teknolojisini veya benzer bir teknolojik altyapıyı geliştiren, değeri bu teknolojiden ayrıştırılamayan nitelikte olan ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nun belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde onayladığı kripto varlıkların satış ya da dağıtımının, ortaklığa veya borçlanmaya tabi olmaksızın kitle fonlaması yöntemiyle halktan para toplanması suretiyle yapılması konusunda belirleme yapabilir.” Şeklinde belirlemiştir.
Tasarıda kurulacak şirket ortaklarında aranan nitelikler, Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının usulsüz işlemleri, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti ve kripto varlıklara yönelik hukuka aykırı yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği faaliyetlerinde uygulanacak tedbirler, varlıkların saklama şekli, Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulması durumu maddeler halinde açıklanmıştır.
Sermaye Piyasası Kurumundan izin alarak kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetini yürütenler dışında “İzin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkilileri üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.” hükmü yer almaktadır.
Kanun tasarısı ihtiyaca cevap verir nitelikte olup bir an önce yasallaşmalıdır. Elbette eksikleri olabilir ama kervan yolda düzülür.
Kaynakçalar :
3- Bitcoin ile Tahsilat Yapmaya Hazırmıyız ? Eylül 2017/ Uğur BÜYÜKBALKAN
www.ugurbuyukbalkan.com
4- Bitcoin Kripto Para Nedir? 23 Kasım 2017 / Uğur BÜYÜKBALKAN
https://www.youtube.com/watch?v=AZh1NQmOS48
5-Kripto Varlıklara İlişkin Düzenlemeler KPMG
https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/tr/pdf/2024/01/Kripto-Varliklara-iliskin-Duzenlemeler.pdf
6- Bitcoin Alım Satım Şirketi Kurulabilir mi ? 24 Kasım 2017 / Uğur BÜYÜKBALKAN https://www.youtube.com/watch?v=9t2ZJ1JCDSw&t=6s
7-5337 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.200713012.pdf
8-MASAK, Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Uygulama Rehberi https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/12/2021/05/Kripto-Varlik-Hizmet Saglayicilar-Rehberi.pdf