Altın, gümüş, platin gibi kıymetli madenler ülkemizde önemli birer yatırım aracı olup gerek şirketler gerek bireysel yatırımcılar tarafından oldukça rağbet görmektedir. Söz konusu kıymetli madenlere fiziki yatırım yapılması mümkün olduğu gibi bankalarda açılan depo hesapları aracılığıyla fiziken olmadan da yatırım yapılması mümkündür. Yatırımcılar depo hesaplarındaki kıymetli madenin fiziki olarak teslimini isteyebilecekleri gibi nakit karşılığını da talep edebilirler. Genel uygulama fiziki teslimden ziyade parasal karşılığın istenmesi şeklindedir.

Kıymetli madene dayalı depo hesaplarının en yaygını altın olduğundan yazının bundan sonraki bölümünde kolaylık olması açısından kavramsal olarak altın hesabını kullanacağım ama anlatacaklarım bütün kıymetli maden hesapları için geçerli.

Altın hesaplarının vergilendirilmesi konusu son yıllarda tartışmalara neden olmuştur. Öteden beri Maliye’nin yaklaşımı altın depo hesaplarını birer kıymetli maden olarak değerlendirmek ve bankaların altın satışlarında lehlerine kalan paradan (işlem kârından) yüzde 5 oranında banka ve sigorta muameleleri vergisi (“BSMV”) almak şeklinde olmuştur.

Ancak ne olduysa Maliye, Türkiye Bankalar Birliğine 21 Mayıs 2020 tarihinde gönderdiği bir yazıyla vadesiz ve yatırım hesapları üzerinden fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın alım satım işlemlerinin kambiyo işlemi olarak değerlendirilmesi gerektiği yönünde görüş bildirmiştir. Bu yazı sonrasında da bankalar altın hesapları aracılığıyla altın satım işlemlerinde işlem bedeli üzerinden binde 2 oranında (oran bir ara binde 10’a çıkarılmış sonra tekrar binde 2’ye düşürülmüştür.) BSMV (kambiyo muamele vergisi de denilmektedir) uygulamaya başlamışlardır.

Herhangi bir kanun değişikliği olmadığı halde Maliyenin bir görüş yazısıyla altın hesaplarının vergilendirme rejimini değiştirmiş olması nedeniyle kesilen vergilere karşı çok sayıda davalar açılmış ve bu davalar mükellefler lehine sonuçlanmıştır. Danıştay nezdinde Maliye’nin 21 Mayıs 2020 tarihli görüş yazısına karşı açılan bir davada ise Danıştay 7. Dairesi 28.03.2023 tarihli ve E: 2020/1362; K: 2023/1758 sayılı kararıyla altın hesaplarının kambiyo olduğuna dair yasal bir düzenleme olmadığı, İdarenin önceki görüşlerinin de bu yönde olmadığı gerekçesiyle söz konusu yazıyı Anayasa'nın kanunilik, hukuki belirlilik, hukuki güvenlik ve açıklık ilkelerine aykırı bularak iptal etmiştir. (Danıştay’ın bu kararını esas açısından doğru bulsam da usul açısından bu köşede daha önce eleştirmiştim.[i] Zira ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere karşı Danıştayda ilk derece sıfatıyla iptal davası açılabilir, Maliye’nin görüş yazısı ise genel düzenleyici bir işlem değil.)

Danıştay’ın iptal kararı sonrasında yeniden eski uygulamaya dönülmüş ve bankaların altın satışında elde ettikleri kar üzerinden yüzde 5 oranında BSMV hesaplanmaya başlanmıştır. Söz konusu vergi banka tarafından işlem karı üzerinden ödense de bu verginin yatırımcılara yansıtıldığını da belrtmek gerekir.

15 Mart 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 9595 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerden bir tanesi de 17.03.2025 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere kıymetli maden depo hesaplarında fiziki teslimat olmaksızın yapılan alım satım işlemlerinin kambiyo işlemi sayılmasıdır. Dolayısıyla bu tarihten itibaren kıymetli maden hesapları aracılığıyla yapılan altın alım işlemlerine binde 2 oranında BSMV uygulaması başlamış bulunmaktadır. Maliye, bir kez daha mahkemede kaybettiği bir konuda mevzuat değişikliği yaparak istediği uygulamaya zemin hazırlamıştır.

Öncelikle söz konusu değişikliğin bir kanun ile değil, idari bir düzenleme olan Cumhurbaşkanı Kararı ile yapıldığına dikkat çekmek gerekir. Bu durum biraz Türk parasına ilişkin mevzuatın yapısından kaynaklanmaktadır. Konuya ilişkin kanuni dayanak olan Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında Kanun, 1930 tarihli ve kısa bir kanun. Kanunun uygulamasına ilişkin temel metin ise Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar (Bakanlar Kurulu Kararı) ve bu Karara dayanılarak çıkarılan tebliğler. Dolayısıyla konuya ilişkin tanımlar, kısıtlamalar, izinler genelde idari düzenleme olan 32 sayılı Karar ve tebliğlerle yapılmakta. (Dövizli işlem yasağı da bu kapsamda) Dolayısıyla 1930 model bir arabayla günümüzde gitmeye çalışıyoruz. Mevcut pratik Anayasal açıdan bir çok sorun barındırmaktadır.

Anayasamızın 13. maddesi uyarınca temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Yine Anayasanın 73. maddesi uyarınca vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebilir.

Görüldüğü üzere Anayasa uyarınca mülkiyet hakkına doğrudan müdahale eden vergilendirmeye ilişkin temel konuların kanunla düzenlenmesi gerekmektedir. Bir işlemin vergiye tabi olup olmadığı, hangi vergiye tabi olduğu, matrahı, vergi oranı gibi temel konuların kanunla düzenlenmesi gerekmektedir. Kanun ile her konunun tüm kapsam ve ayrıntılarıyla düzenlenmesinin mümkün bulunmadığı durumlarda çerçevesi çizilerek bu sınırlar içinde kalmak koşuluyla uygulamaya ilişkin konularda yürütme organına açıklayıcı ve tamamlayıcı nitelikte düzenleyici idari işlem yapma yetkisi verilebilse de, yürütme organınca yapılacak düzenlemelerin vergilendirmenin esaslı unsurlarının belirlenmesine yönelik olmaması gerekir.

İdari bir düzenleme olan Cumhurbaşkanı Kararı ile kıymetli maden depo hesaplarında fiziki teslimat olmaksızın yapılan alım satım işlemleri kambiyo işlemi olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla idari bir düzenlemeyle yapılan tanım değişikliği ile kıymetli maden hesaplarının vergileme rejimi, matrahı ve oranı değiştirilmiştir. Bu durumun verginin kanuniliği ilkesi bağlamında Anayasal açıdan sorunlu olduğunu düşünüyorum. Dolayısıyla, söz konusu vergilendirme işlemlerine karşı Anayasaya aykırılık nedeniyle dava açılabileceğini değerlendiriyorum.

Kıymetli maden depo hesaplarında vergileme, yatırımcının altın alımı sırasında kesinti olarak yapılmaktadır. Dolayısıyla, teslimatın fiziki olup olmayacağı beklenmeden vergileme baştan yapılmaktadır. Yatırımcı fiziki teslimat talep ederse, banka alış satış karı üzerinden yüzde 5 oranında BSMV hesaplayacak olup başta alınan vergi daha fazlaysa yatırımcı kendisinden alınan fazla verginin iadesi için bankanın BSMV yönünden bağlı olduğu vergi dairesine (genelde İstanbul Defterdarlığı Büyük Mükellefler Vergi Dairesi) başvurabilir. (Ekonomim)

Sözün özü: Makyajla yara kapanmaz.